Er is een landschappelijk ontwerp opgesteld. Dit ontwerp bestaat uit verschillende ‘lagen’:

• Energie: de aanleg van een drijvend zonnepark met een omvang van maximaal 24,5 hectare (NB: de plas heeft een omvang van circa 49 ha).

• Recreatie: het benutten van de recreatieve potentie door de aanleg van een wandelpad rondom de plas (inclusief aansluiting bij Binnefiet-pad), visgelegenheden aan de noordkant, een uitkijkpunt aan de oostkant en een vogelspotplek aan de zuidkant.

• Ecologie: het creëren van rietoevers aan de noordkant, heischraal grasland aan de oost- en westkant, een klif voor oeverzwaluwen en geschikte taluds voor wilde bijen aan de oostkant, het vergroten van de biodiversiteit van het ‘heuvelbos’ aan de zuid(west)kant, het ontzien van waardevolle natuur aan zuid- en westkant en behoud van voldoende foerageergebied op en rond de plas voor vleermuizen en vogels.

• Landschap: het zichtbaar maken van de oude kavelstructuur door drijvende rieteilanden aan de zuidkant (mits uitvoerbaar) en het creëren van een bomenlaan aan de oostkant, de aanleg van bos en struweel aan de (noord)oostkant, het maken van een verbinding met het Binnefiet-pad en de pingo ruïne aan de zuidkant.

Hiernaast is een illustratie opgenomen van het type zonnepark dat de initiatiefnemers voor ogen hebben. Dit type zonnepark (Zim Float) bestaat uit diverse ‘modules’, die afzonderlijk circa 1,4 hectare groot zijn. De modules zijn opgebouwd uit meerdere ‘boten’, die aan elkaar gekoppeld zijn en op hun plek gehouden worden door (een verticale) bodemverankering. De hoogte van de panelen boven het wateroppervlak bedraagt maximaal 1 m.

Het zonnepark zelf bestaat uit zogeheten ‘glas-glas panelen’. Dit type zonnepanelen zijn (zoveel mogelijk) licht doorlatend. Binnen de modules zijn lichtstraten aanwezig. Daarmee kan zonlicht tot het wateroppervlak en de diepere lagen van de plas blijven doordringen. Aan de onderzijde van de panelen worden de elektriciteitskabels bevestigd.

De omvormers en transformatoren zijn volledig geïntegreerd binnen het drijvende zonnepark, zodat hiervoor geen ruimte op de aangrenzende oevers hoeft te worden vrijgemaakt. In combinatie met de bodemverankering betekent dit dat de oever en de aangrenzende strook geheel gevrijwaard blijven van bouwwerken en/of bekabeling. Alleen voor de netaansluiting wordt een verbinding met de oever gemaakt. Deze aansluiting en het bijbehorende inkoopstation komen waarschijnlijk op of nabij de braakliggende industriekavel aan de noordwestzijde van het zonnepark te liggen. Deze kavel is in eigendom van Enerzjyk Skûlenboarch BV. Op deze kavel komt het inkoopstation te liggen. Dit is schakel tussen het zonnepark en het elektriciteitsnetwerk. Daarmee wordt de opgewekte stroom dus op het elektriciteitsnetwerk gebracht. Een inkoopstation bestaat uit schakelaars en een hoofd(elektriciteits)meter. 

De kwetsbare natuur aan de zuid- en westzijde wordt hierbij ontzien. Het ‘rondje plas’ duurt ongeveer een uur en voert langs verschillende landschapstypes: bos, heischrale graslanden, recreatiegebieden, industrie en open water.

Aan de oostzijde wordt een uitkijkpunt over het drijvend zonnepark gecreëerd en aan de zuidzijde een vogelspotplek.

Het ‘rondje plas’ vervult meerdere functies. Er is behoefte aan wandelgebied. Hoewel het terrein op nu niet betreden mag worden door derden, wordt er veel gewandeld. Deze wandelaars kunnen in de toekomst bijdragen aan de sociale controle rond de plas. Op dit moment zijn er veel plekken waar weinig of geen toezicht is en met regelmaat illegale of criminele activiteiten plaatsvinden. Het rondje plas kan helpen dit tegen te gaan. Verder leent de wandelroute zich goed voor educatieve doeleinden. Langs het rondje kan - bijvoorbeeld met gebruikmaking van QR-codes en bebording - de historie van het gebied en het verhaal van de energietransitie verteld worden. Ook kan de wandelaar gewezen worden op de plaatselijke flora en fauna. Een koppeling met de lokale volksverhalen van Dam Jaarsma is ook goed denkbaar. 

Aan het recreatiestrandje in de zuidwesthoek wordt in overleg met de gemeente Achtkarspelen en bij gebleken behoefte een bootcampcircuit toegevoegd. Langs de noordelijke rand komen enkele visstekken, een vissteiger (geschikt voor mindervaliden) en een MTB-single track. Verder komt er aan de zuidkant een vogelkijkpunt. Langs het ‘rondje plas’ (wandeltocht van een uur) kunnen de natuurwaarden van het gebied volop beleefd worden. Het zonnepark wordt zichtbaar en toegankelijk gemaakt via het uitkijkpunt aan de oostkant van de zandwinplas.

Enerzjyk Skûlenboarch BV heeft BügelHajema Adviseurs BV opdracht gegeven voor het uitvoeren een uitgebreid ecologisch onderzoek. Daarbij zijn niet alleen de huidige natuurwaarden in kaart gebracht maar is ook gekeken naar de potentie van het gebied voor de ontwikkeling van nieuwe natuur. Welke soorten zijn aangetroffen, zie je hier. Het volledige onderzoek kan hier bekeken worden.  

‘Heischraal grasland’

Aan de oost- en westkant wordt het areaal ‘heischraal grasland’ geconserveerd dan wel uitgebreid. Het gaat hier om een voedselarm milieu, dat een ideaal biotoop vormt voor bepaalde zeldzame plantensoorten. In het verleden zijn ter plaatse van de ‘schrale oever’ aan de westkant bijvoorbeeld dwergbloem, dwergvlas en pilvaren aangetroffen. De hoop is dat dergelijke zeldzaamheden hier terugkeren of vermenigvuldigen.

Oeverzwaluwen/wilde bijen

Aan de oostkant komt een klif voor oeverzwaluwen. Verder wordt het oevertalud aan deze kant van de zandwinplas zoveel mogelijk geschikt gemaakt voor wilde bijen. Dit gebeurt door het aanbrengen van steilranden. 

Heuvelbos

Er wordt meer gelaagdheid aangebracht in het ‘heuvelbos’ aan de zuid- en westkant van de zandwinplas. Op dit moment is er weinig ondergroei in dit bos, waardoor de natuurwaarde beperkt is. Door gericht openingen voor lichttoetreding te creëren, kan de gewenste ondergroei ontstaan en het bos gevarieerder worden. Vooral door de plaatselijke hoogteverschillen - droog/nat, zon/schaduw wisselen elkaar af - is er potentie voor natuurontwikkeling. Niet alleen planten, maar ook vogels, insecten en zoogdieren kunnen hiervan profiteren. Met uitzondering van het vogelkijkpunt wordt er geen recreatie in dit gebied mogelijk gemaakt. Het wandelpad ligt hier aan de buitenkant. Zo ontstaat een aaneengesloten rustgebied.

(Onder)waterleven

Ook de zandwinplas zelf is en blijft van belang voor de natuur. Het gaat dan met name om de ondiepere delen van de plas, waar nog plantengroei aanwezig is. Verder kan de plas in de winter als slaapplek gebruikt worden door bijvoorbeeld ganzen en eenden. In het landschappelijk ontwerp is uitgegaan van het volgende:

• Het zonnepark komt op aanzienlijke afstand uit de oevers te liggen, zodat de ondiepere delen worden ontzien en beschikbaar blijven als foerageergebied voor vleermuizen en (riet)vogels;

• Het zonnepark beslaat slechts een deel van het wateroppervlak, zodat ganzen/eenden en andere vogelsoorten voldoende ruimte overhouden om er te slapen en foerageren;

• Voor het zonnepark wordt bodemverankering (i.p.v. de gebruikelijke oeververankering) toegepast zodat de oeverzone volledig vrij blijft voor soorten die hiervan gebruik maken.

Het zonnepark zal gebouwd worden met toepassing van ‘glas-glas panelen’, die zoveel mogelijk zonlicht doorlaten en voorkomen dat er, door overmatige beschaduwing, zuurstofverarming optreedt. Ook zullen er lichtstraten tussen de drijvers komen, die ervoor zorgen dat zonlicht blijft doordringen in het water.
Het zonnepark kan ook direct bijdragen aan verbetering van de ecologische condities, bijvoorbeeld door ‘biohutten’ aan de panelen te bevestigen. Het gaat hier om gevochten manden die door vissen benut kunnen worden als ‘kraamkamers’. Ook de drijvende rieteilanden kunnen helpen de biodiversiteit van de plas te verbreden doordat hier luwe plekken ontstaan waar waterplanten en algen kunnen groeien en bijvoorbeeld door futen of meerkoeten gebroed kan worden.

De zandwinplas staat bij plaatselijke sportvissers bekend om zijn roofvis. Op dit moment kan er niet legaal gevist worden. Enerzjyk Skûlenboarch BV wil de noordzijde van de plas openstellen voor sportvissers. Hier worden meerdere visstekken in de rietzone gecreëerd. Tevens komt er een vissteiger die toegankelijk is voor mindervaliden. De concrete uitwerking van deze visgelegenheden gebeurt in samenspraak met Hengelsportvereniging De Rietvoorn.

Er wordt een beheermaatschappij opgericht die zorgdraagt voor het onderhoud van het zonnepark en de randzone. Deze beheersmaatschappij houdt het zonnepark schoon en draaiende. Tevens stelt zij jaarlijks een bedrag beschikbaar voor het onderhoud van de recreatieve voorzieningen en natuur in de randzone. De onderhoudswerkzaamheden worden zoveel mogelijk uitgevoerd door lokale bedrijven en zo mogelijk aangestuurd vanuit de betrokken verenigingen van dorpsbelang en energiecoöperaties.